Ta strona korzysta z cookies, czyli niewielkich plików zapisywanych w Twoim urządzeniu - dowiedz się więcej rozumiem

Narzedzia

Siła Natury

Historia

Gmina Brenna ma równie bogatą historię, jak i tradycję.

Należą do niej Górki – jedna z najstarszych podbeskidzkich wiosek wymienionych już w 1305 roku. O pierwszych wiekach ich istnienia nie potrafimy wiele powiedzieć. W roku 1302 Górki zostały wymienione w Liber fundatnionis espiscopatus vratislaviensis (Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) jako wieś władcza. Stanowiła własność kogoś z książęcej służby czy nawet kogoś z poddanych, któremu książę cieszyński za zasługi nadał 20 zwykłych łanów ziemi oraz bezherbowe szlachectwo. W drugiej ćwierci XV wieku Górki stały się wsią będącą częścią obszerniejszego majątku kolejnych rodzin szlacheckich. Często poszczególne wioski na skutek rozrostu rodziny i różnych koligacji przechodziły z rąk do rąk. Najdłużej trzymali Górki Góreccy (1521-1697) i ostatni Marklowscy (1734-1802).
W XVI wieku wieś rozprzestrzeniła się w górę rzeki Brennicy i była na tyle duża, że w dokumentach rozróżnia się położone niżej: “stare” Górki Wielkie szlacheckie i położone wyżej Górki Małe – włościańskie.

Nie znamy dokładnej daty powstania wsi Brenna. Pierwsza o niej wzmianka w aktach historycznych pochodzi z końca XV wieku. Mianowicie w dokumencie wydanym 30 czerwca 1490 roku. Książę cieszyński Kazimierz potwierdza, że niejaki Wawrzyniec z Pogórza zapisuje połowę wsi Pogórza i Brennej wraz ze wszystkimi przynależnościami, swojej małżonce Salomenie z Vrchlabi. Z faktu zanotowanego w dokumencie można wnioskować, że Brenna zamieszkana była już wcześniej, przynajmniej częściowo na dogodniejszych dla osadnictwa terenach. Skoro bowiem w roku 1490 dokonano darowizny połowy wsi, to wieś ta ukształtowana musiała być i zamieszkana już znacznie wcześniej. Wyodrębniła się ona jak pisze w „Historii osadnictwa w Beskidzie Śląskim” historyk i badacz dziejów Śląska – prof. Franciszek Popiołek, ze starszej wsi – Górek Małych.

Najważniejsze daty w dziejach Gminy:
1305 r. – wieś znalazła się w wykazie miejscowości płacących daniny, w spisie miejscowości Księstwa Cieszyńskiego.
1394 r. – pojawia się akt sprzedaży wsi, który mówi, że właścicielami są „Jaykonisowie”.
XV w. – Górki stają się wsią szlachecką często zmieniającą właścicieli. Najdłużej wieś posiada ród Góreckich.
XVI w. – wieś rozprzestrzeniła się w górę rzeki Brennicy (przez wykarczowanie nowych połać lasu). W dokumentach rozróżnia się położone niżej „stare” Górki Wielkie szlacheckie (1521 r.) i położone wyżej Górki Małe – włościańskie (1556 r.). Wtedy też książę cieszyński Wacław III Adam położoną w głębi doliny Brennicy wieś Brenną nadał Wacławowi Wodzie z Kojowic, natomiast pola w Górkach Małych wraz z karczmą młynem i rybnikami były w posiadaniu wójta Mikołaja Tańca.
W tym czasie na górskich polanach pojawili się wędrowni pasterze ze swoimi owcami. Przybyszów tych odnotowano w książęcych zapisach jako Wałachów. Ludność o innym pochodzeniu etnicznym można rozpoznać po nazwiskach, które do teraz spotyka się w Gminie: Madzia, Rusin, Oleksy, Holeksa, Moskała.
1604 r. – Paweł Gawlas z Górek Małych wykupuje woleństwo po Tańcu i uzyskuje wkrótce od księcia Wacława Adama dalsze przywileje.
1621 r. – Brenna jest w dalszym ciągu wioską książęcą, zarządzaną dwoma wójtami , którym podlegali możniejsi gospodarze i komornicy. Czynny był we wiosce książęcy folwark i huta szkła, wytapiająca proste szkło na szklanki do piwa i wina. Być może założycielem huty był Wacław Woda, gdyż w 1621 r. zbudowano nową hutę, która utrzymała się do 1690 r.
Spis podaje, że w Brennej było wtedy 47 osadników wraz z rodzinami.
Przełom XVI-XVII w. – mieszkańcy wsi hodowali około tysiąc sztuk owiec i z tego tytułu, jako dziesięcinę oddawali księciu 95 sztuk i 7 serów. W górach Wałasi zakładali sałasze.
1734-1802 r. – wsią Górki rządzą Marklowscy. W tym czasie rozpoczyna się rozsprzedawanie ziem należących do majątku. Częściowo nabywali je Karwińscy, a częściowo góreccy chłopi.
1722 r. – spis podaje, iż w Brennej było już 107 osadników z rodzinami.
1772 r. – przejęcie księstwa przez lotaryńską linię Habsburgów było zapowiedzią istotnych zmian w gospodarce. Wzrosło zapotrzebowanie na drewno – m. in. dla potrzeb rozwijającego się hutnictwa w pobliskiej Leśnicy wydobywano rudy żelaza. W samej Brennej wypalano natomiast węgiel drzewny.
1775 r. – urbarz książęcy wymienił kilkanaście szałasów otaczających wieś Brenna. Poszerzały się również pastwiska.
1780 r. – hodowano aż 5568 sztuk owiec i kóz.
1785 r. – zbudowano kościół drewniany w Brennej, a w 1796 r. murowany.
1789 r. – powstaje pierwsza szkoła z czeskim językiem nauczania. Grunt pod szkołę wymieniono z Janem Holeksą za część łąki na Stawówce. Była to szkoła 2 klasowa, uczęszczało do niej 280 dzieci. Nauczycielem był Lorańczyk. Obecnie na tym miejscu jest budynek tzw. starej gminy.
1792 r. – sporządzono notatkę w kancelarii dworskiej, iż istniała Huta żelaza obok ustrońskiej. Huty opalane były węglem drzewnym, którego produkcja wyniszczyła breńskie lasy.
XVIII w. – powstaje parafia i kościół. Przedtem parafia należała do parafii w Grodźcu.
1802 r. – prawie całe Górki należały do komory, a mieszkańcy wsi zobowiązani byli do świadczeń feudalnych na jej rzecz. Komora Cieszyńska wyeliminowała majątki szlacheckie w całej okolicy, a w Brennej doprowadziła do upadku gospodarkę pasterską.
1838 r. – w tym roku w Brennej odnotowano takie profesje jak: tokarz, masarz, młynarz, który prowadził młyn książęcy. Byli kowale, szewcy, krawcy i tkacze.
1844 r. – Śląsk Cieszyński nawiedziła choroba “księgosusz”, która spowodowała ogromne straty w pogłowiu bydła dworskiego i chłopskiego.
1846 r. – był rokiem długotrwałych opadów, gradobić i powodzi.
1847 r. – ulewne deszcze zniszczyły zbiory zbóż i innych płodów rolnych. Dochodziło do licznych wypadków śmierci głodowej. Tylko niektórzy odżywiali się owsem i kapustą, a większość spożywała mieszankę bukowego liścia, pokrzyw i ziół polewanych zupą z otrąb. Komornikom władze raz w tygodniu rozdawały chleb. Wybuchła epidemia tyfusu, dyzenterii i innych chorób.
1883 r. – powstaje szkoła ewangelicka, którą utrzymywał zbór ustroński.
1890 r. – powstaje Szkoła na Bukowej.
1893 r. – powstaje Szkoła na Leśnicy.
1897 r. – powstaje Kółko Rolnicze, działa Spółkowa Kasa Oszczędności i Pożyczek.
XIX w. – rozwinęło się kamieniarstwo. Praca w tym zawodzie była ciężka, powodowała choroby zawodowe, takie jak: pylica i reumatyzm.
1900 r. – powstaje Czytelnia Ludowa i Kasa Spółdzielcza.
1916 r. – na cele wojenne zabrano kościelne dzwony „JAN” o wadze 1110kg.
1918 r. – wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości, komora upadła, chłopi stali się wolnymi gospodarzami na swojej ziemi.
1922 r. – dawny majątek dworski w Górkach Wielkich wykupuje Tadeusz Kossak, wkrótce przybywa tu jego córka Zofia Kossak – światowej sławy pisarka – i mieszka w Górkach prawie całe życie, za wyjątkiem lat okupacji i pobytu w Anglii.
1923 r. – wybudowano Dom Katolicki imienia księdza Londzina.
1927 r. – powstaje Chrześcijańska Spółka Spożywcza, kasa Reifeisena oraz pierwsze radio.
1928 r. – utworzono Koło Macierzy Szkolnej.
1929 r. – do Brennej zbudowano nową drogę, na Buczu otwarto Stanicę ZHP, przekształconą w Szkołę Instruktorek ZHP, powstaje Ochotnicza Straż Pożarna, kursują pierwsze autobusy.
1933 r. – oddano do użytku nowoczesną, dużą i funkcjonalną Szkołę nr 1, powstaje Związek Spółek Sałaszniczych skupiający 11 sałaszy.
1937 r.- na granicy Górek Wielkich oddano do użytku ujęcie wodociągowe dla miasta Cieszyn.
1939 r. – na tereny Brennej wkraczają Niemcy i organizują niemiecką administrację i szkolnictwo. Brenną wcielono do Rzeszy Niemieckiej.
1940 r. – w Brennej zawiązały się pierwsze grupy podziemia ZWZ – AK. Brenna była jednym z najaktywniejszych jego centrów . Po dziś liczne miejsca walk, bezlitosnych odwetów okupanta, mogiły, pomniki przypominają o latach hitlerowskiej okupacji.
Sierpień 1944 r. – ląduje desant sowieckiego oddziału zwiadowczo-dywersyjnego mjr. Anisimowa, któremu podporządkowała się część miejscowych partyzantów.
Wojna spowodowała wiele ofiar zarówno wśród partyzantów, jak i miejscowej ludności. Dziś upamiętniają pomordowanych pomnik oraz tablice w miejscu stracenia i na cmentarzu.
Po 1945 r. – zrealizowano wiele inicjatyw, zmierzających do uatrakcyjnienia wypoczynku i turystyki w rejonie Brennej.
13 maj 1946 r. – w Beskidzie Śląskim działały nadal 2 ugrupowania podziemne: Narodowe Siły Zbrojne Henryka Flamego ps. Bartek i konspiracyjne Wojsko Polskie „Wędrowiec”. W nocy z 12 na 13 maja w wyniku potyczki pomiędzy oddziałem Bartka, a jednostkami MO zginęło na Błatniej 13 milicjantów.
1958 r. – rozpoczęła się elektryfikacja wsi.
1960 r. – wybudowano nową Szkołę na Leśnicy.
1963 r. – powstał Ośrodek Zdrowia.
1964 r. – wybudowano Szkołę „Tysiąclatkę” na Bukowej.
1975 r. – powstał nowy budynek Urzędu Gminy.
1978 r. – rozpoczęto od strony Górek gazyfikację wsi.
28.04.1980 r. – w Sali strażnicy OSP w Brennej odbyła się uroczysta Akademia z okazji 44 rocznicy wyzwolenia Brennej.
30.09.1989 r. – Obchody 500 – lecia wsi Brenna oraz odsłonięcie Obelisku upamiętniającego zamordowanie przez hitlerowców 5 Polaków i 20 bezimiennych Jeńców włoskich
12.08.1990 r. – 100-lecie urodzin Zofii Kossak
20.01.1991 r. – Gminny Ośrodek Kultury w Brennej został włączony w strukturę organizacyjną Urzędu Gminy.
12.06.2004 r. – Powstanie Beskidzkiej 5 (programu mającego na celu wieloletnią współpracę pięciu miejscowości Brennej, Ustronia, Wisły, Istebnej, Szczyrku)
17.07.2005 r. – Obchody 700- lecia wsi Górki
30.08.2009 r. – odbyły się uroczyste Obchody XX Dożynek Ekumenicznych w Brennej